W dniach 4-18.04.2013 roku, pod kierownictwem dra Huberta Chudzio do Bradford i Leeds w Wielkiej Brytanii udała się czteroosobowa grupa złożona z pracowników Uniwersytetu oraz studentów (dr Adrian Szopa, mgr Alicja Śmigielska, Katarzyna Odrzywołek). Celem wyprawy na Wyspy było przeprowadzenia wywiadów ze świadkami historii, którzy przeżyli tragedię II wojny światowej, zesłani w ostępy Rosji Sowieckiej, przez Irak, Iran, Indie, Afrykę, trafili na stałe do Wielkiej Brytanii. Kolejne wyjazdy są częścią projektu dokumentowania losów Sybiraków pt. „Pokolenia odchodzą – relacje źródłowe polskich Sybiraków z Wielkiej Brytanii” realizowanego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Oprócz prac dokumentacyjnych, pracownicy Uniwersytetu wzięli udział w uroczystościach związanych z rocznicą zbrodni katyńskiej. Niezwykłą życzliwością wykazali się mieszkańcy Bradford i Leeds, tak „stara” jak i „młoda” emigracja. W Bradford nieocenioną pomoc okazali: Romana Pizoń – prezes Koła Weteranów, Waldemar Pniewski i Remigiusz Nowak – skupieni wokół Polish Community Center. W Leeds działania misji wspierali: ks. Jan Zaręba – proboszcz polskiej parafii, Magdalena Ions – prezes Rady Parafialnej, Marcin Zajączek oraz państwo Stanisławscy.

W ciągu dwóch tygodni spędzonych w Bradford i Leeds, udało się utrwalić niezwykłe losy aż 46 osób. To kilkadziesiąt godzin bezcennych nagrań w formacie audio i video. Oprócz wywiadów, do archiwum Centrum trafiły tysiące zdjęć oraz dokumentów świadczących o tragicznej historii naszych bohaterów. Wśród nich jest niezwykły kilkutomowy pamiętnik pani Krystyny. Niesłysząca Autorka opisała w nim swoją tułaczkę od Syberii przez Afrykę aż do Wielkiej Brytanii w roku 1948.

Podczas prac w Bradford, do Polskiego Ośrodka zgłosił się Thomas Flynn, pracownik zakładu oczyszczania miasta. Wśród sterty śmieci, znalazł pudełko zawierające rzeczy należące do Antoniego Jaworskiego, żołnierza II Korpusu (m.in. pagony, które świadczą o tym,że był saperem). Znalezione „skarby” zostały przekazane do Archiwum Centrum.

To tylko jeden z licznych przykładów świadczących o tym, jak ważne są prace dokumentacyjne.  Misja zakończyła się przed 2 tygodniami. Wczoraj otrzymano smutną wiadomość o śmierci pana Józefa Jaskota – Sybiraka, z którym nagrano wywiad w Bradford… Badania mają więc charakter ratunkowy. Za kilka lat będzie już bowiem za późno…

Efekty prac misji UP w Bradford i Leeds zostaną upowszechnione poprzez przygotowanie wystawy poświęconej niezwykłym losom Sybiraków, produkcję filmu dokumentalnego oraz wydanie publikacji z dołączoną płytą DVD.

Alicja Śmigielska, Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń