Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń powołał 12 stycznia 2011 roku Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego prof. dr hab. Michał Śliwa w oparciu o uchwałę Senatu Uczelni z dnia 25 października 2010 roku. Jednocześnie ówczesny Wojewoda Małopolski Stanisław Kracik udostępnił tymczasowo na siedzibę Centrum lokal przy ulicy Brackiej 13,

Centrum Dokumentacji zajmuje się gromadzeniem relacji Sybiraków i osób przesiedlonych z dawnych Kresów na ziemie zachodnie oraz zbieraniem dokumentów i pamiątek. Wspomnienia Sybiraków rozsianych też w różnych częściach świata są nagrywane, spisywane i opracowywane.

Dyrektorem Centrum jest historyk UP dr Hubert Chudzio. Prace te są wykonywane przez dwie panie pod kierownictwem dra Chudzio i współpracujących z nimi wolontariuszy – studentów UP.

Po podpisaniu porozumienia pomiędzy Uniwersytetem Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej reprezentowanym przez Rektora Uniwersytetu prof. dr. hab. Michała Śliwę a Małopolskim Urzędem Wojewódzkim w Krakowie o współpracy w ramach realizowania zadania pod nazwą: „Podtrzymywanie i rozpowszechnianie tradycji narodowej i państwowej”, na rzecz Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń udostępniony został krakowski Fort Skotniki, w którym adaptowano pomieszczenia do celów edukacyjnych i przeprowadzono remont wykonany przez wolontariuszy pod kierownictwem dyrektora.

Tam powstanie Muzeum i Archiwum Centrum Dokumentacji.

W niedługim czasie przygotowano wystawę i zaczęto prowadzić warsztaty edukacyjne dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Dzięki współpracy z Oddziałem Związku Sybiraków w Krakowie uczniowie podczas warsztatów mogą spotkać się z osobami, które przeżyły gehennę wywózki.

24 kwietnia 2012 roku odbyło się spotkanie rozpoczynające działalność Centrum w Forcie Skotniki. Wzięli w nim udział m. in.: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego, przedstawiciel Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, reprezentanci Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego, Małopolski Oświaty, Sybiracy i licealiści.

Po poświęceniu fortu w dniu 24 kwietnia 2012 r. przez Kapelana Sybiraków O. Jerzego Pająka zaprezentowana została wystawa „Wyszli z ziemi niewoli…” o tych Sybirakach, którzy po układzie Sikorski – Majski wraz z wojskiem gen. Andersa opuścili ZSRR. Przedstawiona też została wspomnieniowa wystawa o Matkach Sybiraczkach na podstawie wspomnień ich dzieci, które obecnie mieszkają w Australii.

Częścią ekspozycji jest wypożyczona przez Krakowski Oddział Związku Sybiraków makieta wykonana przez więźnia łagru w Workucie Henryka Kosiora realistycznie oddająca panujące tam warunki.

Prezes Krakowskiego Oddziału Związku Sybiraków Aleksandra Szemioth wyraziła radość z powstania Centrum i z tego, że młodzi ludzie zajęli się dokumentowaniem losów Sybiraków, którzy są świadkami wydarzeń w trudnych latach od 1939 do 1956 r. Zostało Sybiraków tylko około 700 osób w naszym Oddziale Związku. Powiedziała też, że archiwum Związku przypuszczalnie zostanie przekazane w przyszłości Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń.

Duża grupa obecnych zgromadziła się wokół prof. Zofii Ciesielskiej, która opowiadała, jak makieta łagru trafiła do Związku Sybiraków w Krakowie oraz o tym , co przedstawiają poszczególne realistyczne scenki przedstawione na makiecie.

Pani Zofia Ciesielska już w kwietniu prowadziła warsztaty z młodzieżą.

12 maja 2012 r. Małopolski Kurator Oświaty p. Aleksander Palczewski zwrócił się do dyrektorów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych województwa małopolskiego z zaproszeniem do uczestnictwa uczniów i nauczycieli w warsztatach w ramach projektu edukacyjnego „ Losy Polaków na Syberii”.

Proponował aby co roku, nowi uczniowie odwiedzali Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń.

Warsztaty te będą niezapomnianą lekcją historii.

K. W.

Wszechmogący, wieczny Boże, dzieło które dzisiaj poświęcamy, tu w forcie Skotnickim, kieruje naprzód naszą wdzięczność ku Tobie, gdyż doskonale wiemy, że „jeżeli domu Pan nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy je wznoszą”. Ilekroć więc swoją pracą zaradzamy potrzebom naszych braci i staramy się im pomóc, jesteśmy tylko twoimi pomocnikami.

Dzisiaj tą potrzebą jest odpowiednio przygotowane miejsce na Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń, gdzie będą zbierane, przechowywane i eksponowane świadectwa ponad dwustuwiekowej historii i kultury cierpienia narodu polskiego, karanego i zsyłanego przez carat i system sowiecki na „nieludzką ziemię” syberyjską.

Św. Paweł Apostoł w Liście do Kolosan napisał: „Z wielką mądrością nauczajcie i napominajcie samych siebie przez psalmy, hymny, pieśni pełne ducha, pod wpływem łaski śpiewajcie Bogu w waszych sercach”. Mamy głęboką nadzieję, że to Centrum przyczyniać się będzie do tego, że prawda będzie dla nas nauką życia, mądrość podstawą naszej pokory, a nawiedzający to miejsce będą odchodzić ubogaceni intelektualnie, duchowo i patriotycznie. Naród tak długo żyje, jak długo trwa pamięć jego historii.

Również w Twoje ręce, dobry i mądry Boże, składamy wdzięczność tym, którzy podjęli inicjatywę przekształcenia tego fortu na pożyteczny ośrodek historycznej pamięci o polskich Sybirakach. Niech ta pamięć będzie zawsze żywa i pouczająca. Ty zaś, wszechmogący Boże podtrzymuj swoim błogosławieństwem wszelkie dobre działania i spraw, aby one były głosicielami prawdy, choćby ta prawda była trudna i gorzka.

Niech błogosławieństwo Boga wszechmogącego, Syna i Ducha Świętego zstąpi na twórców tego Centrum i na wszystkie jego pomieszczenia. Amen.

o. Jerzy Pająk
Kapelan środowisk niepodległościowych
w Krakowie

W 2011 r. została nawiązana współpraca naszego Związku Sybiraków z Instytutem Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Inicjatywa ta dotyczyła objęcia opieką wolontariacką przez studentów Pedagogiki Społeczno-Opiekuńczej UJ, Domu Pomocy Społecznej im. J. Godynia w Krakowie przy ul. Sołtysowskiej 13 D, w którym to przebywają Sybiracy, którzy w ostatnich latach (po 2002 roku) przybyli z Kazachstanu..

I tak 22 listopada 2011 odbyło się spotkanie studentów I-go roku Pedagogiki Społeczno-Opiekuńczej wraz wykładowcą dr Barbarą Łuczyńską z Dyrektorem Domu p. Markiem Jandą. W trakcie spotkania określono zakres działań studentów zwłaszcza z grupą Sybiraków, którzy

mają kłopoty asymilacyjne z uwagi na trudności językowe i różnice kulturowe z pozostałymi miejscowymi mieszkańcami Domu.

Na koordynatora wolontariuszy dyrekcja Domu wyznaczyła

p. Magdalenę Michalską. Na początku ustalono, że formy pracy wolontariuszy będą zależne od bieżących potrzeb DPS np. indywidualne wyjścia z pensjonariuszami na spacery, zakupy, a w okresie zimowym czytanie książek i prasy, oraz dłuższe rozmowy z Sybirakami

z próbą notowania ich wspomnień i doskonalenia języka polskiego, gdyż część z nich po tylu latach zesłania i braku kontaktu z Ojczyzną, ma kłopoty w posługiwaniu się nim.

Z okazji „Andrzejek” Koło Pedagogów Opiekunów przy Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego zorganizowało dla wszystkich mieszkańców Domu wesołą zabawę z konkursami i wróżbami , mającą na celu integrację Sybiraków z pozostałymi mieszkańcami, co w tej placówce jest niejakim problemem.

Warta szczególnego podkreślenia jest kolejna inicjatywa studentek II-go roku Pedagogiki Społeczno-Opiekuńczej Uniwersytetu Jagiellońskiego: Pauliny Pląder, Natalii Półtorak, Marzeny Sumy, Magdaleny Krupskiej, Kamili Kubasy, które w grudniu zorganizowały w Instytucie Pedagogiki UJ zbiórkę darów pod hasłem „Podaruj Święta”.

W jej efekcie przygotowano 68 paczek dla wszystkich mieszkańców DPS ze słodyczami, owocami, maskotkami, a dla Sybiraków dodatkowo kubeczki i kartki świąteczne. Wręczenie paczek miało miejsce w trakcie uroczystego Opłatka w DPS-ie (15 grudzień 2011) z udziałem przedstawicieli Władz Miasta.

Rozpoczęta w 2011 roku działalność studentów będzie kontynuowana w 2012 roku i mamy nadzieję, że i w dalszych latach.

Barbara Łuczyńska

31 stycznia 2012 na zaproszenie nauczycielki historii ze Szkoły Podstawowej nr. 61 w Krakowie dzielnicy Stary Prokocim p Małgorzaty Suknarowskiej odbyło się spotkanie z przedstawicielką naszego Związku Sybiraków dr Barbarą Łuczyńską, która na kanwie osobistych losów czterech pokoleń zesłańców Sybiru, omówiła historię zsyłek Polaków na Syberię i deportację ludności polskiej z Kresów w głąb ZSRR w czasie II wojny, ilustrując ją mapami, fotografiami i pamiątkami rodzinnymi.

Prelekcja była powtórzona w dwóch VI klasach. Trzeba podkreślić, że uczniowie byli przygotowani do odbioru tego tematu i słuchali z zainteresowanie, zadając pytania dodatkowe. Daje to dobre świadectwo ich nauczycielom historii.

Barbara Łuczyńska

Jedenastoosobowy zespół emerytów „Zawilec” przy Ośrodku Kultury Kraków-Nowa Huta przy Os. Zgody 2, pod kierownictwem pani Heleny Ratajewskiej, do którego mam przyjemność należeć, dał dwa występy w DPS Przy ul. Sołtysowskiej.

18 stycznia zespół wystąpił jako grupa kolędnicza w barwnych przebraniach, a 22 lutego śpiewał pieśni różne z różnymi zabawnymi opowieściami.

Występy spotkały się z wielkim aplauzem mieszkających w DPS im. Władysława Godynia Sybiraków z Kazachstanu. Była to dla nich wielka niespodzianka.

Przewidujemy dalsze występy okolicznościowe dla Sybiraków w ich Domu, jak również tak jak do tej pory w wielu innych Domach Opieki dla osób starszych oraz niepełnosprawnych.

Krystyna Danuta Głuszek

W dniu 17-18 grudnia 2011 r. w Niepołomicach odbyła się konferencja na temat starań o powrót do Ojczyzny Polaków z terytorium byłego Związku Radzieckiego, deportowanych tam pod koniec lat trzydziestych ubiegłego wieku z dawnych polskich Kresów z obwodów nazwanych Chmielnicczyzna i Marchlewsczyzna.

Konferencje zorganizował Związek Repatriantów RP, którego prezesem jest P. Aleksandra Ślusarek.

Chodzi głównie o Polaków deportowanych do Kazachstanu, gdzie wciąż ich dużo przebywa.

Powrócili nieliczni – rodziny zaproszone przez poszczególne gminy. Projekt ustawy, która miałaby rozwiązać problem nie może się niestety doczekać uchwalenia przez Sejm i Senat RP.

W konferencji uczestniczyło pięć osób z naszego Oddziału Związku Sybiraków.

Wygłoszone na konferencji referaty, wystąpienia parlamentarzystów i głosy w dyskusji były interesujące, jednakże nie dają nadziei na szybkie rozwiązania trudności czekających na powrót do Polski wygnańców.

Konieczne są społeczne naciski na parlament aby przyjął wspomnianą ustawę o repatriacji (projektu Wicemarszałka Senatu RP Śp. Macieja Płażyńskiego), a realizacja jej powinna być w gestii władz państwowych; dotychczasowe uzależnienie nielicznych powrotów od dobrej woli i skromnych możliwości władz samorządowych nie zdaje bowiem egzaminu. Konieczne jest znaczące przyspieszenie działań w tej kwestii. Przykładem właściwych rozwiązań są działania władz Federacyjnej Republiki Niemiec, które zrealizowały już powrót wszystkich Niemców z terenów byłego ZSRR oraz Grecji, która również sprowadziła swoich wszystkich obywateli rozsianych po całym byłym ZSRR. Z tym, że w Grecji wybudowano dla repatriantów całe osiedla.

W tym duchu wypowiedziałam się jako przedstawicielka Oddziału Związku Sybiraków w Krakowie. Zebrani wyrazili aprobatę.

Niestety w związku z bardzo szerokim programem konferencji nie zabrali w niej głosu sami najbardziej zainteresowani problemem, tj. repatrianci, którzy mają jeszcze rodziny i krewnych w Kazachstanie.

Aleksandra Szemioth

W dniu 18 kwietnia 2011 roku zmarł w Krakowie wieloletni Prezes krakowskiego oddziału Związku Sybiraków mgr inż. Jan Grodzicki. Urodził się 7 września 1926 roku w Kosym Dworze w Nowogródzkiem, następnie mieszkał w Wilnie, gdzie dorastał i uczył się. Był uczniem znanego Liceum im. Króla Zygmunta Augusta i członkiem , również znanej, drużyny harcerskiej o nazwie Błękitna Drużyna Żeglarska. Jego ojciec, Kazimier Grodzicki , pełni funkcję Wiceprezydenta Wilna.

W jesieni 1939 roku, wkrótce po wkroczeniu wojsk sowieckich do Wilna, Kazimierz Grodzicki został aresztowany i osadzony w więzieniu na Łukiszkach. W grudniu 1940 roku otrzymał wyrok 8 lat obozu pracy. Wyrok odbywał w łagrze w rejonie Kirowa. Po podpisaniu układu Sikorski – Majski, na podstawie związanej z nim amnestii, został zwolniony w sierpniu 1941 roku. Po opuszczeniu łagru zaginął bez wieści.

Jan Grodzicki w tym czasie, już pod okupacja niemiecką, ukończył gimnazjum w tajnym nauczaniu i zaangażował się w działalność podziemną – wstąpił do Armii Krajowej. W szeregach AK Okręgu Wileńskiego brał udział w walkach Akcji Burza. Po ponownym wkroczeniu wojsk sowieckich na Wileńszczyznę musiał się ukrywać, co nie uchroniło go przed aresztowaniem w grudniu 1944 roku. Tak jak wcześniej jego ojciec – trafił do więzienia na Łukiszkach i otrzymał taki sam wyrok – 8 lat obozu pracy. Miał wówczas 18 lat. Wywieziono go do rejonu Norylska w Krasnojarskim Kraju. Łagier przy kopalni węgla, w którym przebywał, od 1948 roku zaliczono do obozów o kategorii katorżniczej, o zaostrzonym rygorze, gdzie więźniowie byli tylko numerami – Jan Grodzicki miał numer M-450.

Po odbyciu kary w łagrze, ponownie został skazany – na dożywotnie zesłanie w Norylsku, od grudnia 1952 roku. Pracował tam jako ratownik górniczy w kopalni węgla. Po 1955 roku został zwolniony i na przełomie 1955 i 1956 roku wrócił do Polski. Przyjechał do Krakowa, gdzie po przymusowym opuszczeniu Wilna, zamieszkała jego najbliższa rodzina – matka i rodzeństwo. Wkrótce po powrocie rozpoczął studia na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie – ukończył wydział geologiczno-poszukiwawczy i wydział górniczy.

W 1958 roku ożenił się z Janiną z domu Chołdyk. Prace zawodową rozpoczął w jednej z kopalń na Śląsku, następnie pracował w biurze projektów „Geoprojekt” w Krakowie, gdzie szybko awansował i został wieloletnim dyrektorem tego przedsiębiorstwa.

Miał jednego syna, Tomasza, który jest obecnie profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i dziekanem Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum UJ. Doczekał się też dwóch wnuków.

Od czasu powstania Krakowskiego Oddziału Związku Sybiraków, Jan Grodzicki był jego aktywnym członkiem. W połowie pierwszej kadencji Zarządu Oddziału, został Wiceprezesem – na tę i na następną kadencję. Od 1995 roku wybrano go na Prezesa Zarządu Oddziału i pełnił te funkcję nieprzerwanie przez cztery kolejne kadencje, do ostatnich dni życia.

Oprócz działalności w Związku Sybiraków, był członkiem kilku innych stowarzyszeń społecznych i kombatanckich – Wojewódzkiej Rady Organizacji Kombatanckich w Krakowie, Stowarzyszenia łagierników Żołnierzy AK w Warszawie, Towarzystwa Przyjaciół Wilna i Ziemi Wileńskiej, Komitetu Budowy Pomnika Ofiar Komunizmu (1995 r.) oraz Pomnika płk Ryszarda Kuklińskiego, a także zawodowych m in. Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa.

Za swoje zasługi Jan Grodzicki otrzymał wiele odznaczeń, jako najważniejsze należy wymienić: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Kawalerski Orderu odrodzenia Polski, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki, Krzyż Zesłańca Sybiru, Honorową Odznakę Sybiraka. Także liczne odznaczenia resortowe – stopnie górnicze, Odznakę Zasłużonego dla Polskiej Geologii i inne.

Pogrzeb śp. Jana Grodzickiego odbył się 26 kwietnia 2011 roku na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, z honorową asystą Wojska Polskiego. Mszy św. pogrzebowej przewodniczył krajowy kapelan Wojska Polskiego, Ks. płk Józef Guzdek, w koncelebrze z Kapelanem Związku Sybiraków w Krakowie, O. Jerzym Pająkiem. W pogrzebie uczestniczyła wielka rzesza żegnających zmarłego. Były przemówienia.

Sybiracy pożegnali swego Prezesa z wielkim żalem.

Kraków, czerwiec 2011 r.
Aleksandra Szemioth17 września 2009 roku odbyło się odsłonięcie i poświęcenie

Zebranie odbyło się w sali bibliotecznej klasztoru O.O. Kapucynów.  Zorganizowane je tam specjalnie, aby odznaczyć  naszego Kapelana O. Jerzego Pająka i prof. Zofię Ciesielską złotymi odznakami „Zasłużonych dla Związku Sybiraków”, ponieważ nie mogli przybyć do Fortu Skotniki w dniu 11 lutego.,

Również tego dnia odbyło się wręczenie dyplomów uznania Paniom Paulinie Pląder, Magdalenie Krupskiej, Kamili Kubas, Natalii Półtorak, Monice Kaptur i Annie Rosie,  studentkom pedagogiki opiekuńczej pani dr Barbary Łuczyńskiej, które zajmują się starszymi Sybirakami, zamieszkałymi od 2003 r. w DPS im. Władysława Godynia przy ul. Sołtysowskiej 13 d.

Poniżej zdjęcie w/w miłych studentek, przedstawicielek Naukowego Koła Pedagogów, przy przygotowaniu prezentów świątecznych dla pensjonariuszy DPS im. W. Godynia, które zostały wręczone im podczas wspólnego kolędowania w dniu 20 grudnia 2012 r.

Wzruszeni mieszkańcy Domu oraz pracownicy gorąco przyjęli studentki.

Studentki Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie