Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń powołał 12 stycznia 2011 roku Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego prof. dr hab. Michał Śliwa w oparciu o uchwałę Senatu Uczelni z dnia 25 października 2010 roku. Jednocześnie ówczesny Wojewoda Małopolski Stanisław Kracik udostępnił tymczasowo na siedzibę Centrum lokal przy ulicy Brackiej 13,

Centrum Dokumentacji zajmuje się gromadzeniem relacji Sybiraków i osób przesiedlonych z dawnych Kresów na ziemie zachodnie oraz zbieraniem dokumentów i pamiątek. Wspomnienia Sybiraków rozsianych też w różnych częściach świata są nagrywane, spisywane i opracowywane.

Dyrektorem Centrum jest historyk UP dr Hubert Chudzio. Prace te są wykonywane przez dwie panie pod kierownictwem dra Chudzio i współpracujących z nimi wolontariuszy – studentów UP.

Po podpisaniu porozumienia pomiędzy Uniwersytetem Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej reprezentowanym przez Rektora Uniwersytetu prof. dr. hab. Michała Śliwę a Małopolskim Urzędem Wojewódzkim w Krakowie o współpracy w ramach realizowania zadania pod nazwą: „Podtrzymywanie i rozpowszechnianie tradycji narodowej i państwowej”, na rzecz Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń udostępniony został krakowski Fort Skotniki, w którym adaptowano pomieszczenia do celów edukacyjnych i przeprowadzono remont wykonany przez wolontariuszy pod kierownictwem dyrektora.

Tam powstanie Muzeum i Archiwum Centrum Dokumentacji.

W niedługim czasie przygotowano wystawę i zaczęto prowadzić warsztaty edukacyjne dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Dzięki współpracy z Oddziałem Związku Sybiraków w Krakowie uczniowie podczas warsztatów mogą spotkać się z osobami, które przeżyły gehennę wywózki.

24 kwietnia 2012 roku odbyło się spotkanie rozpoczynające działalność Centrum w Forcie Skotniki. Wzięli w nim udział m. in.: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego, przedstawiciel Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, reprezentanci Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego, Małopolski Oświaty, Sybiracy i licealiści.

Po poświęceniu fortu w dniu 24 kwietnia 2012 r. przez Kapelana Sybiraków O. Jerzego Pająka zaprezentowana została wystawa „Wyszli z ziemi niewoli…” o tych Sybirakach, którzy po układzie Sikorski – Majski wraz z wojskiem gen. Andersa opuścili ZSRR. Przedstawiona też została wspomnieniowa wystawa o Matkach Sybiraczkach na podstawie wspomnień ich dzieci, które obecnie mieszkają w Australii.

Częścią ekspozycji jest wypożyczona przez Krakowski Oddział Związku Sybiraków makieta wykonana przez więźnia łagru w Workucie Henryka Kosiora realistycznie oddająca panujące tam warunki.

Prezes Krakowskiego Oddziału Związku Sybiraków Aleksandra Szemioth wyraziła radość z powstania Centrum i z tego, że młodzi ludzie zajęli się dokumentowaniem losów Sybiraków, którzy są świadkami wydarzeń w trudnych latach od 1939 do 1956 r. Zostało Sybiraków tylko około 700 osób w naszym Oddziale Związku. Powiedziała też, że archiwum Związku przypuszczalnie zostanie przekazane w przyszłości Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń.

Duża grupa obecnych zgromadziła się wokół prof. Zofii Ciesielskiej, która opowiadała, jak makieta łagru trafiła do Związku Sybiraków w Krakowie oraz o tym , co przedstawiają poszczególne realistyczne scenki przedstawione na makiecie.

Pani Zofia Ciesielska już w kwietniu prowadziła warsztaty z młodzieżą.

12 maja 2012 r. Małopolski Kurator Oświaty p. Aleksander Palczewski zwrócił się do dyrektorów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych województwa małopolskiego z zaproszeniem do uczestnictwa uczniów i nauczycieli w warsztatach w ramach projektu edukacyjnego „ Losy Polaków na Syberii”.

Proponował aby co roku, nowi uczniowie odwiedzali Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń.

Warsztaty te będą niezapomnianą lekcją historii.

K. W.