Każdego roku; 4 lipca spotykają się Sybiracy w Krypcie wawelskiej św. Leonarda przy sarkofagu generała Władysława Sikorskiego.
Prochy generała po pięćdziesięciu latach od katastrofy gibraltarskiej, w czasie której poniósł śmierć, zostały przewiezione z Anglii i po ekshumacji złożone do grobu na Wawelu w dniu 17 września 1993 roku w obecności prezydentów: Ryszarda Kaczorowskiego i Lecha Wałęsy. Generał Władysław Sikorski był Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych i Premierem Rządu Polskiego na uchodźctwie.
Dla nas Sybiraków to postać szczególnie ważna. Obywatele polscy w czasie II wojny światowej byli masowo deportowani przez władze sowieckie ze wschodnich rejonów Polski na Syberię. Czekała tam na nich niewolnicza praca, głód i nieludzkie warunki życia. Niepokornych zesłańców osadzano w łagrach, więzieniach, zsyłano do pracy w kopalniach, przy budowie transsyberyjskiej kolei i przy wyrębie lasów.
Po zaatakowaniu ZSRR przez Niemcy hitlerowskie 22 czerwca 1941 roku; sytuacja polityczna zmieniła się. Doszło do zawarcia umowy pomiędzy Polską a ZSRR i podpisania tzw. Paktu Sikorski-Majski dnia 30 lipca 1941 roku. Umowa ta miała na celu utworzenie koalicji antyhitlerowskiej i wspólną walkę z III Rzeszą, a dla polskich zesłańców, jeńców i więźniów tzw. amnestię. W oparciu o nią; utworzono 2 Korpus Polski pod dowództwem generała Władysława Andersa, który stanowił trzon Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Wielu tysiącom Polaków udało się opuścić „nieludzką ziemię” wraz z Armią Andersa. Pozostali na terenie ZSRR nasi rodacy, mieli możliwość w ograniczonym zakresie poruszać się i zmienić miejsce pobytu oraz otrzymać pomoc materialną, zorganizowaną przez polską Ambasadę. Generał Sikorski, podpisując umowę z ambasadorem ZSRR Majskim naraził się na sprzeciw i oburzenie przedstawicieli Rządu Londyńskiego. Nie przeciągał jednakże negocjacji i wyznał swojemu przyjacielowi generałowi Kukieli:
„Gdy miałem ten układ podpisać i walczyłem ze sobą czy odczekać jeszcze, słyszałem jakby szept tysięcy ust: spiesz się, ratuj.”
Umowa Sikorski – Majski uratowała wielu Sybiraków. Dotyczy to też mojej 9-osobowej, zesłanej wraz ze mną rodziny. Mogliśmy opuścić północne rejony Syberii i zmienić miejsce zesłania, przemieszczając się do Środkowej Syberii. Babcia zmarła, pozbawiona opieki lekarskiej, lecz pozostałe 8 osób powróciło do Polski. Zesłany wraz ze mną mój 12-letni wówczas wuj, mówił: Generał Sikorski dał nam drugie życie. I dlatego jesteśmy tu, aby generałowi Władysławowi Sikorskiemu za to podziękować.
Wanda Puszko-Tarnawska
